1919 yılı başlarında İngilizler, Türklerin Pontusçulara karşı
geliştirmiş olduklarıdirenişlerden rahatsız olmaya başlamışlardı.
Damat Ferit Paşa, Sadrazam
olduktan sonra sorunun çözümü için yollar aramaya başlamıştı.
30 Nisan 1919'da 9. Ordu Müfettişliğine atanan Mustafa Kemal,
Samsun'a, görev bölgesindeki iç huzuru sağlamak, silah ve
cephaneleri toplamak, vatandaşlara silah dağıtılmasını
engellemek ve bunu yapan kuruluşlarıortadan kaldırmak üzere
gönderildi. 16 Mayıs 1919'da Samsun'a hareket eden
Mustafa Kemal 19 Mayıs 1919'da Samsun'a çıktı. İngilizlerin
denetiminde olan Samsun'da milli mücadele hareketi için
istediklerini gerçekleştiremeyeceğini anlayan Mustafa Kemal,
25 Mayısta Havza'ya geçti. Samsun'a çıkışını
Mustafa Kemal, Nutuk'ta şu şekilde anlatmıştır:
"1919 yılı Mayıs'ının 19'uncu günü Samsun'a çıktım. Genel durum ve
manzara:Osmanlı Devleti'nin içinde bulunduğu durum, Dünya
Savaşı'nda yenilmiş, Osmanlı ordusu her tarafta zedelenmiş,
Şartları ağır bir ateşkes Antlaşması imzalamış, Büyük Harbin
uzun yılları boyunca, millet yorgun ve fakir bir halde.
Milleti ve memleketi Dünya Savaşı'na sokanlar, kendi
hayatları endişesine düşerek memleketten kaçmışlar. Saltanat
ve hilafet makamında bulunan Vahdettin, soysuzlaşmış, şahsını
ve yalnız tahtını emniyete alabileceğini hayal ettiği alçakça
tedbirler araştırmakta. Damat Ferit Paşa'nın başkanlığındaki
hükümet aciz, haysiyetsiz, korkak, yalnız Padişahın iradesine
tabi ve onunla beraber şahıslarını koruyabilecek herhangi bir
duruma razı, Ordunun elinde silahları ve cephanesi alınmış
ve alınmakta. İtilaf Devletleri, ateşkes Antlaşmasının hükümlerine
uymağa lüzum görmüyorlar. Birer vesileyle itilaf donanmaları ve
askerleri İstanbul'da Adana vilayeti Fransızlar, Urfa, Maraş,
Gaziantep İngilizler tarafından işgal edilmiş.
Antalya ve Konya'da İtalya askeri birlikleri, Merzifon ve Samsun'da
İngiliz askerleri bulunuyor. Her tarafta yabancı subay ve memurlar
ve ajanlar faaliyette. Nihayet başlangıç kabul ettiğimiz tarihten
dört gün önce 15 Mayıs 1919'da itilaf Devletleri'nin uygun görmesiyle
Yunan ordusu İzmir'e çıkartılıyor. Bundan başka, memleketin her
tarafından Hıristiyan azınlıklar gizli, açık milli emel ve maksatlarını
gerçekleştirmeğe, devletin bir an evvel çökmesine, çalışıyorlardı."
MUSTAFA KEMAL PAŞA İLE SAMSUN'A ÇIKANLAR
1. Kurmay Albay Kazım Dirik Müfettişlik Kurmay Başkanı
2. Kurmay Albay Mehmet Arif Ayıcı Kurmay Başkanı Yardımcısı
3. Kurmay Binbaşı Hüsrev Gerede Birinci şube müdürü
4. Binbaşı Kemal Doğan Müfettişlik Topçu Kumandanı
5. Dr. Albay İbrahim Tali Öngören Ordu Sıhhiye Başkanı
6. Dr. Binbaşı Refik Saydam Sıhhiye Başkan Yardımcısı
7. Yüzbaşı Cevat Abbas Gürer Müfettişlik Başyaveri
8. Üsteğmen Muzaffer Kılıç Müfettişlik ikinci Yaveri
9. Yüzbaşı Ali Şevket Öndersev Müfettişlik Emir Subayı
10. Üsteğmen Hayati, Kurmay Başkanı Emir Subayı
11. Yüzbaşı Mümtaz Tünay
12. Yüzbaşı İsmail Hakkı
13. Yüzbaşı Mustafa Süsoy Karargah komutanı
14. Üsteğmen Abdullah, İaşe Subayı
15. Birinci Sınıf Katip Faik Aybars Şifre Katibi
16. Dördüncü Sınıf Katip Memduh Şifre Katibi Yardımcısı
17. 3.Kolordu Komutanı Kurmay Albay Refet Bele
18. Üsteğmen Hikmet Gerçekçi Alb. Rafet Bey'in yaveri
